रहस्यरंग

श्रीनिवास रामानुजन: अनंत माहित असलेला एक अलौकिक गणितज्ञ सन १९७६ मध्ये केंब्रिज विद्यापीठाच्या ट्रिनिटी कॉलेजच्या ग्रंथालयात प्रसिद्ध गणितज्ञ जॉर्ज अँड्र्यूज एका जुन्या पुस्तकाच्या शोधात होते. शेल्फ्स चाळत असताना त्यांची नजर एका धुळकट लाकडी पेटीवर पडली. उत्सुकतेपोटी त्यांनी ती पेटी उघडली, तेव्हा त्यांना आतमध्ये काही जुने कागद आणि हाताने लिहिलेली एक वही दिसली. वरवर पाहता ती वही अगदी साधी वाटत होती, पण जेव्हा त्यांनी ती चाळायला सुरुवात केली, तेव्हा त्यांच्या आश्चर्याला पारावार राहिला नाही. या वहीत मॉक थीटा फंक्शन्स (Mock Theta Functions) आणि क्यू सिरीज (Q-Series) यांसारख्या विषयांवर ६०० हून अधिक जटिल सूत्रे होती. गंमत म्हणजे, जॉर्ज अँड्र्यूज यांनी स्वतः अनेक वर्षांपूर्वी मॉक थीटा फंक्शन्सवर पीएचडी केली होती आणि आता त्याच विषयाशी संबंधित सूत्रे अचानक त्यांच्यासमोर प्रकट झाली होती. ही धुळ खात पडलेली वही इतर कोणाची नसून, जगातील सर्वात रहस्यमय गणितज्ञ, श्रीनिवास रामानुजन यांची होती. ही ती हस्तलिखित नोट्स होती, जी त्यांनी आपल्या आयुष्याच्या शेवटच्या दिवसांत लिहिली होती आणि याच वहील...