एका माजी सैनिकाने उभारलेली जगातील 'टेक्नोलॉजी सुपरपॉवर'

 

एका माजी सैनिकाने उभारलेली जगातील 'टेक्नोलॉजी सुपरपॉवर' 

आज जगात तंत्रज्ञानाचा आणि विशेषतः ५G चा विषय निघाल्यावर एका चिनी कंपनीचे नाव सर्वात पुढे येते हुआवेई (Huawei). स्मार्टफोन, स्मार्टवॉच आणि डेटा सेंटरपासून ते क्लाऊड कॉम्प्युटिंगपर्यंत अनेक क्षेत्रांवर या कंपनीचे वर्चस्व आहे. पण ही कंपनी एका माजी सैनिकाने अत्यंत अल्प भांडवलात सुरू केली आहे, यावर विश्वास बसेल?

हुआवेईचा प्रवास हा केवळ व्यवसाय विकासाची गोष्ट नाही, तर तो अत्युच्च महत्त्वाकांक्षा, कठोर परिश्रम आणि आंतरराष्ट्रीय संघर्षावर मात करण्याची एक प्रेरणादायक कहाणी आहे.

सन १९८७ मध्ये, चीनमधील शेन्झेन येथे रेन झेंगफेई (Ren Zhengfei) यांनी हुआवेईची स्थापना केली. रेन झेंगफेई हे चीनच्या पीपल्स लिबरेशन आर्मीमध्ये (People's Liberation Army) माजी उप-संचालक होते आणि त्यांची कार्यशैली त्यांच्या लष्करी अनुभवाने प्रेरित होती.

कंपनी सुरू करण्यासाठी त्यांच्याकडे केवळ २१ हजार RMB (जे त्यावेळी ५ हजार डॉलर्सपेक्षाही कमी होते) इतके अल्प भांडवल होते. इतक्या कमी पैशात त्यांनी जगातील सर्वात मोठी दूरसंचार कंपनी उभारण्याची मुहूर्तमेढ रोवली.

त्याकाळी चीनची दूरसंचार पायाभूत सुविधा अविकसित होती आणि देशात वापरले जाणारे बहुतेक तंत्रज्ञान परदेशातून आयात करावे लागत होते. ही परिस्थिती बदलण्यासाठी रेन झेंगफेई यांना देशांतर्गत एक दूरसंचार कंपनी स्थापन करायची होती, जी विदेशी कंपन्यांशी स्पर्धा करू शकेल.

सुरुवातीला, हुआवेईने परदेशी उत्पादनांचे विपरीत अभियांत्रिकी (Reverse Engineering) करून फोन एक्सचेंज स्विचेस तयार करण्यास सुरुवात केली. त्यांचा पहिला आणि मुख्य भर स्वदेशी संशोधन आणि उत्पादनावर होता. त्यांनी मोठ्या शहरांपेक्षा चीनच्या ग्रामीण भागावर लक्ष केंद्रित केले, जिथे विदेशी कंपन्या लक्ष देत नव्हत्या. स्वस्त आणि विश्वासार्ह उत्पादने पुरवल्यामुळे त्यांची ओळख लवकरच चीनच्या कानाकोपऱ्यात पोहोचली.

हुआवेईला अनेक मोठी आव्हाने आली, विशेषतः जेव्हा तिने आंतरराष्ट्रीय स्तरावर आपले पाय पसरायला सुरुवात केली.

सुरुवातीच्या काळात कंपनीकडे स्वतःचे प्रगत तंत्रज्ञान नव्हते आणि परदेशी तंत्रज्ञानाच्या तुलनेत त्यांची उत्पादने गुणवत्ता आणि कार्यक्षमतेत कमी दर्जाची होती. यावर मात करण्यासाठी रेन झेंगफेई यांनी एक धाडसी निर्णय घेतला: त्यांनी संशोधन आणि विकास (R&D) मध्ये मोठ्या प्रमाणात गुंतवणूक करण्यास सुरुवात केली.

वार्षिक उत्पन्नाचा २०% पर्यंत मोठा भाग केवळ R&D मध्ये गुंतवून त्यांनी गुणवत्ता सुधारण्यास प्राधान्य दिले. यासोबतच, त्यांनी आयबीएम (IBM) सारख्या विदेशी सल्लागार कंपन्यांकडून वित्त (Finance), विपणन (Marketing) आणि व्यवस्थापन यावर सर्वोत्तम सल्ला घेतला. यामुळे कंपनीला जागतिक स्तरावर काम करण्याची पद्धत आणि शिस्त कळाली.

सन २००४ मध्ये, सिस्को (Cisco) या अमेरिकन तंत्रज्ञान कंपनीने हुआवेईविरुद्ध बौद्धिक संपत्ती चोरीचा (IP Theft) मोठा खटला दाखल केला. हे हुआवेईसाठी आंतरराष्ट्रीय स्तरावर एक मोठे संकट होते.

हुआवेईने अखेरीस हा वाद कोर्टाबाहेर मिटवला (Settled), पण या घटनेमुळे कंपनीला एक महत्त्वाचा धडा मिळाला: आंतरराष्ट्रीय स्तरावर काम करण्यासाठी केवळ उत्पादन चांगले असून उपयोग नाही, तर कायदेशीर नियमांचे पालन करणे आणि स्वतःचे मौलिक संशोधन करण्यावर अधिक लक्ष केंद्रित करण्याचे महत्त्व त्यांना कळाल

२०१२ पासून, अमेरिकेने हुआवेईला राष्ट्रीय सुरक्षेसाठी धोका मानून अमेरिकेच्या बाजारपेठेत प्रवेश नाकारण्यास सुरुवात केली. हा संघर्ष २०१५ ते २०१९ या काळात अधिक तीव्र झाला. २०१९ मध्ये, अमेरिकेने कंपनीला 'प्रतिबंधित यादी' (Entity List) मध्ये टाकले. या ऐतिहासिक निर्बंधामुळे गूगल (Google) आणि अमेरिकेच्या चिप कंपन्यांकडून हुआवेईला तंत्रज्ञान आणि घटक (Components) मिळण्यावर बंदी आली. यामुळे स्मार्टफोन विक्री आणि ५G व्यवसायावर मोठा परिणाम झाला.

या 'तंत्रज्ञान युद्धाला' तोंड देण्यासाठी हुआवेईने दोन प्रमुख उत्तरे दिली.

स्वदेशी विकास (In-house Development): अमेरिकेच्या तंत्रज्ञानावरील अवलंबित्व कमी करण्यासाठी हुआवेईने सेमीकंडक्टर चिप्स (जसे की किरीन - Kirin मालिका) आणि स्वतःची ऑपरेटिंग सिस्टम हार्मनीओएस (HarmonyOS) विकसित करण्यावर प्रचंड मोठा भर दिला.

R&D मध्ये प्रचंड गुंतवणूक: निर्बंधांमुळे त्यांचा खर्च आणि मेहनत वाढली, तरीही कंपनीने संशोधन थांबवले नाही. उलट, त्यांनी सांगितले की प्रतिबंधांमुळेच त्यांना स्वतःचे 'मूळ' संशोधन आणि आर्किटेक्चर तयार करण्याची प्रेरणा मिळाली.

हुआवेई आता एक बहुराष्ट्रीय तंत्रज्ञान समूह आहे, जो अनेक क्षेत्रांमध्ये कार्यरत आहे:

१ कॅरियर व्यवसाय (Carrier Business)

हा त्यांचा मुख्य आणि सर्वात मोठा व्यवसाय आहे. दूरसंचार कंपन्यांसाठी ५G/४G उपकरणे (उदा. बेस स्टेशन्स, स्विचेस, राउटर्स) आणि क्लाउड कोर (Cloud Core) तसेच ट्रान्समिशन नेटवर्क सोल्युशन्स पुरवून ते जगातील नेटवर्क पायाभूत सुविधा उभारण्यात अग्रेसर आहेत. ५G तंत्रज्ञानातील त्यांचे जागतिक नेतृत्व याच विभागात आहे.

२ एंटरप्राइज व्यवसाय (Enterprise Business)

इतर कंपन्या आणि सरकारी संस्थांना सेवा पुरवणे यात समाविष्ट आहे. ते क्लाउड कॉम्प्युटिंग, डेटा सेंटर्स, सर्व्हर आणि स्टोरेजसह आयटी पायाभूत सुविधा पुरवतात. स्मार्ट सिटी, उत्पादन, शिक्षण आणि वाहतूक क्षेत्रासाठी खास तंत्रज्ञान उपाययोजना ते विकसित करतात.

३ ग्राहक व्यवसाय (Consumer Business)

या विभागात सामान्य ग्राहकांसाठीची उत्पादने समाविष्ट आहेत. स्मार्टफोन (Mate आणि Pura मालिका), वेअरेबल्स (स्मार्टवॉच, फिटनेस बँड्स), लॅपटॉप (MateBook) आणि टॅबलेट्स (MatePad) ही त्यांची प्रमुख उत्पादने आहेत. या सर्वांना जोडणारी HarmonyOS ही त्यांची स्वतःची ऑपरेटिंग सिस्टम आहे.

आजची परिस्थिती आणि भविष्याची वाटचाल

अमेरिकेच्या निर्बंधांमुळे हुआवेईला सुरुवातीला मोठा धक्का बसला, परंतु कंपनीने जुन्या नुकसानीतून स्वतःला सावरले आहे आणि आता एका नवीन 'सामान्य' परिस्थितीत कार्यरत आहे.

स्मार्टफोन आणि ५G उपकरणांच्या विक्रीमध्ये आंतरराष्ट्रीय स्तरावर घट झाली असली, तरी निर्बंधांचा परिणाम म्हणून कंपनीने स्वतःच्या तंत्रज्ञानावर लक्ष केंद्रित केले, ज्यामुळे HarmonyOS आणि Ascend AI चिप्स सारख्या महत्त्वाच्या तंत्रज्ञानामध्ये मोठे यश मिळाले. HarmonyOS आता चीनमध्ये कोट्यवधी उपकरणांमध्ये वापरली जात आहे आणि अँड्रॉइड (Android) ला एक प्रबळ पर्याय म्हणून उभी राहत आहे.

चिप निर्मितीमध्ये अडथळे असूनही, हुआवेईने आपल्या Kirin चिप्स चे पुनरागमन केले आहे (उदा. Mate 60 Pro स्मार्टफोनमध्ये). या यशामुळे चीनच्या सेमीकंडक्टर उद्योगाला मोठी गती मिळाली असून, कंपनी तंत्रज्ञानात स्वावलंबी बनण्याच्या दिशेने वेगाने वाटचाल करत आहे.

हुआवेईचे भविष्य तिच्या संशोधन आणि स्व-तंत्रज्ञानाच्या क्षमतेवर अवलंबून आहे. सेमीकंडक्टर आणि ऑपरेटिंग सिस्टममध्ये पूर्णपणे स्वावलंबी बनणे हे त्यांचे मुख्य ध्येय आहे. कृत्रिम बुद्धिमत्ता (AI चिप्स आणि प्लॅटफॉर्म्स) मध्ये नेतृत्व स्थापित करणे आणि HarmonyOS इकोसिस्टमला जागतिक स्तरावर अँड्रॉइड आणि iOS ला एक मजबूत पर्याय म्हणून स्थापित करण्याचे मोठे आव्हान त्यांच्यासमोर आहे.

थोडक्यात, हुआवेईने आंतरराष्ट्रीय अडचणींवर मात करण्यासाठी केवळ प्रतिक्रिया दिली नाही, तर स्वतःच्या कल्पकतेचा आणि संशोधनाचा मार्ग निवडला. एका माजी सैनिकाच्या दूरदृष्टीने आणि कठोर परिश्रमाने ही कंपनी आता एका जागतिक तंत्रज्ञान शक्ती म्हणून पुन्हा उभी राहण्याचा प्रयत्न करत आहे, ज्याचे भविष्य तिच्या स्वावलंबनाच्या संकल्पनेवर आधारित आहे.