चंद्रास्वामी: एक गूढ व्यक्तिमत्त्व, राजकीय सामर्थ्य आणि वादग्रस्त प्रवास

 

चंद्रास्वामी: एक गूढ व्यक्तिमत्त्व, राजकीय सामर्थ्य आणि वादग्रस्त प्रवास

१९७० च्या दशकात भारताच्या राजकारणात आणि अध्यात्मिक क्षेत्रात एक नाव खूप गाजले – चंद्रास्वामी. गूढ, तांत्रिक, भविष्यवेत्ता आणि राजकारण्यांचे मित्र, अशी त्यांची अनेक रूपे होती. त्यांची कहाणी म्हणजे केवळ एका तांत्रिकाची नाही, तर सत्ता, पैसा, प्रभाव आणि त्यातून निर्माण झालेल्या वादळाची ती एक अद्भुत कहानी आहे. त्यांचा उदय इतका नाट्यमय होता की त्यांनी थेट ब्रिटनच्या पंतप्रधान मार्गारेट थॅचर यांच्यासारख्या जागतिक नेत्यांनाही आपल्या प्रभावाखाली आणले. पण त्यांच्या वादग्रस्त आयुष्याचा शेवटही तितकाच धक्कादायक ठरला.

लंडन ते दिल्ली: एक अनोखी ओळख

सुरुवात करूया १९७५ सालच्या एका प्रसंगापासून. नटवर सिंह, जे त्यावेळी लंडनमधील भारतीय दूतावासात डेप्युटी हाय कमिशनर होते आणि पुढे भारताचे परराष्ट्रमंत्री झाले, त्यांची भेट एका अनोख्या व्यक्तिमत्त्वाशी झाली – चंद्रास्वामी. त्यांची वेशभूषा, लांब दाढी, कपाळावरचा तिलक आणि अंगातला सैलसर कुर्ता यांमुळे ते कुणाही सामान्य माणसापेक्षा वेगळे दिसत होते. त्यावेळी चंद्रास्वामी राजकीय वर्तुळात, विशेषतः भारताचे भविष्यातील पंतप्रधान पी.व्ही. नरसिंह राव यांच्याशी जवळच्या संबंधांसाठी प्रसिद्ध होते. नरसिंह राव तर त्यांना आपले गुरुच मानत असत.

चंद्रास्वामी

लंडनमधील इंडिया हाऊसमध्ये भेट झाल्यावर चंद्रास्वामींनी नटवर सिंह यांच्यासमोर एक अनपेक्षित इच्छा व्यक्त केली: त्यांना तत्कालीन ब्रिटनच्या विरोधी पक्षनेत्या मार्गारेट थॅचर यांना भेटायचे होते. नटवर सिंह यांना हे ऐकून आश्चर्य वाटले, कारण तांत्रिक म्हणून ओळखले जाणारे चंद्रास्वामी आणि ब्रिटनमधील एका मोठ्या राजकीय नेत्याची भेट, हे काही सोपे नव्हते. तरीही, नटवर सिंह यांनी प्रयत्न केले आणि थॅचर यांच्यापर्यंत हा संदेश पोहोचवला. कंझर्व्हेटिव्ह पक्षाच्या नेत्या असलेल्या थॅचर यांनी केवळ १० मिनिटांची भेट देण्यास संमती दिली.

भेटीच्या वेळी एक रंजक प्रसंग घडला. चंद्रास्वामींना इंग्रजी येत नव्हते, म्हणून नटवर सिंह दुभाषी म्हणून त्यांच्यासोबत होते. चंद्रास्वामींनी दोन कागद घेतले. एकावर पाच रकाने (खण) आखले आणि दुसऱ्या कागदाचे पाच तुकडे केले. थॅचर यांना त्यांनी सांगितले की, त्यांनी मनात पाच प्रश्न ठेवावेत आणि ते कागदाच्या तुकड्यांवर लिहावेत. थॅचर यांनी तसे केले. यानंतर, चंद्रास्वामींनी थॅचर यांच्या मनात असलेले प्रश्न हिंदीमध्ये सांगायला सुरुवात केली, जे नटवर सिंह यांनी इंग्रजीत भाषांतरित केले. थॅचर थक्क झाल्या! त्यांच्या मनातले प्रश्न या भारतीयाला कसे कळाले, याचे त्यांना आश्चर्य वाटले. त्यांनी एकामागून एक प्रश्नांची उत्तरे दिली. भेटीचा वेळ संपला तरी थॅचर यांना आणखी बोलायचे होते, पण चंद्रास्वामींनी सांगितले की, सूर्यास्त झाल्याने आता ते कोणतेही प्रश्न घेणार नाहीत.

सर्वात अविश्वसनीय गोष्ट पुढच्या मंगळवारी घडली. चंद्रास्वामींनी थॅचर यांना सांगितले की, त्या पुढील मंगळवारी दुपारी २:३० वाजता नटवर सिंह यांच्या घरी येऊन त्यांना भेटतील. नटवर सिंह यांना हे खरे वाटले नाही, पण थॅचर यांनी खरोखरच त्या वेळी नटवर सिंह यांच्या घरी भेटण्यासाठी येण्याचे मान्य केले! या भेटीत चंद्रास्वामींनी एक मोठी भविष्यवाणी केली. त्यांनी सांगितले की, पुढील ३-४ वर्षांत मार्गारेट थॅचर ब्रिटनच्या पंतप्रधान होतील आणि त्या ११-१३ वर्षे त्या पदावर राहतील. हे ऐकून सर्वांना आश्चर्य वाटले. पण ही भविष्यवाणी खरी ठरली! १९७९ मध्ये थॅचर खरोखरच पंतप्रधान झाल्या आणि १९९० पर्यंत, म्हणजे ११ वर्षे त्या पदावर होत्या. या घटनेने चंद्रास्वामींची कीर्ती आंतरराष्ट्रीय स्तरावर पोहोचली. नटवर सिंह यांनी त्यांच्या ‘वॉकिंग विथ लायन्स: टेल्स फ्रॉम अ डिप्लोमॅटिक पास्ट’ (Walking with Lions: Tales from a Diplomatic Past) या पुस्तकात या प्रसंगाचा सविस्तर उल्लेख केला आहे.

चंद्रास्वामी आणि मार्गारेट थेचर

नेमीचंद जैन ते चंद्रास्वामी: एक तांत्रिकाचा उदय

चंद्रास्वामींचा जन्म १९४८ मध्ये राजस्थानमधील एका जैन कुटुंबात झाला होता. त्यांचे मूळ नाव नेमीचंद जैन. त्यांचे वडील सावकारी चा व्यवसाय करत असत. वयाच्या अवघ्या १६ व्या वर्षी नेमीचंद यांनी सांसारिक जीवनाचा त्याग करून स्वतःला चंद्रास्वामी म्हणवून घेतले आणि तांत्रिक-सन्यासी म्हणून जीवन सुरू केले. तंत्रविद्येच्या शोधात ते बनारस, बिहार आणि नंतर हैदराबादला भटकले. हैदराबादमध्येच, १९७१-७३ च्या दरम्यान, त्यांची भेट तत्कालीन आंध्र प्रदेशचे मुख्यमंत्री पी.व्ही. नरसिंह राव यांच्याशी झाली. चंद्रास्वामींच्या तांत्रिक विद्या आणि अचूक भविष्यवाण्यांनी नरसिंह राव प्रभावित झाले आणि त्या दोघांमध्ये एक अतूट मैत्रीचे नाते निर्माण झाले, जे पुढे भारताच्या राजकारणात महत्त्वाचे ठरले.

१९७५ पर्यंत चंद्रास्वामींचा प्रभाव झपाट्याने वाढला होता. नरसिंह राव यांच्यासोबतच त्यांनी अनेक बड्या राजकीय नेत्यांशी संबंध प्रस्थापित केले. दिल्लीत आल्यानंतर त्यांनी विविध पक्षांच्या नेत्यांशी मैत्री केली. त्यांच्याकडे भविष्य सांगण्याची एक अनोखी कला होती, जी बऱ्याचदा अचूक ठरायची. पण पत्रकार राम बहादूर राय यांच्या मते, चंद्रास्वामींना स्वतःला ज्योतिषाचे खरे ज्ञान नव्हते. ते हिंदुस्तान समाचार एजन्सीतील प्रसिद्ध ज्योतिषी रामरूप गुप्ता यांच्याकडून कुंडली आणि इतर माहिती घेऊन भविष्याबद्दल बोलत असत. यामागे काहीही असो, पण त्यांच्या भविष्यवाण्या लोकांना थक्क करत होत्या.

सत्तेचा शिखर आणि वादळाची सुरुवात

१९९१ मध्ये पी.व्ही. नरसिंह राव भारताचे पंतप्रधान झाले आणि याच काळात चंद्रास्वामींची ताकद शिखरावर पोहोचली. त्यांची ओळख केवळ भारतापुरती मर्यादित राहिली नाही, तर आंतरराष्ट्रीय स्तरावरही त्यांचे नाव गाजले. त्यांच्याशी संबंधित व्यक्तींमध्ये मार्गारेट थॅचर, अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष रोनाल्ड रीगन आणि त्यांची पत्नी नॅन्सी, हॉलिवूड अभिनेत्री एलिझाबेथ टेलर, सौदी अरबचे शस्त्रास्त्र व्यापारी अदनान खाशोगी आणि अगदी अंडरवर्ल्ड डॉन दाऊद इब्राहिम यांचाही समावेश होता. चंद्रास्वामींनी आपल्या तांत्रिक शक्ती, राजकीय प्रभाव आणि आंतरराष्ट्रीय संबंधांचा वापर करून मोठी संपत्ती आणि प्रचंड प्रभाव निर्माण केला. दिल्लीतील कुतुब इन्स्टिट्यूशनल एरियामध्ये त्यांचे भव्य आश्रम होते, जिथे बडे नेते, उद्योगपती आणि परदेशी पाहुणे येत असत.

पण या प्रचंड प्रभावाबरोबरच वादांची मालिकाही सुरू झाली. १९९१-९२ मध्ये भारत मोठ्या आर्थिक संकटातून जात होता. परकीय चलनाचा साठा कमी होत होता. अशा परिस्थितीत चंद्रास्वामींनी नरसिंह राव यांना सांगितले की, ते बहरीनच्या शेखशी बोलून पैशाची व्यवस्था करू शकतात. मात्र, हा व्यवहार पूर्णतः नियमबाह्य असल्याने कॅबिनेटमध्ये यावरून मोठा वाद निर्माण झाला. यामुळे चंद्रास्वामींच्या कृतींवर आणि त्यांच्या राजकीय हस्तक्षेपावर प्रश्नचिन्ह उभे राहिले.

कायदेशीर पेच आणि एका युगाचा अस्त

१९९५ पासून चंद्रास्वामींच्या अडचणी वाढू लागल्या. त्यांच्यावर अनेक गंभीर आरोप झाले. दाऊद इब्राहिमसोबत हवाला व्यवहार, शस्त्रास्त्रांच्या दलालीत सहभाग आणि राजीव गांधी यांच्या हत्येच्या कटातही त्यांचा सहभाग असल्याचा संशय व्यक्त करण्यात आला. लंडनमधील एका गुजराती व्यावसायिकाने त्यांच्यावर १ लाख पौंडच्या फसवणुकीचा खटला दाखल केला. याच काळात काँग्रेस पक्षातील अंतर्गत विरोध आणि राजेश पायलट यांच्या नेतृत्वाखालील कारवाईमुळे चंद्रास्वामींना १९९५ मध्ये चेन्नईत अटक करण्यात आली. त्यांच्याविरुद्ध प्रवर्तन संचालनालयाने (Enforcement Directorate) सखोल तपास सुरू केला.

तिहार तुरुंगात काही काळ घालवल्यानंतर त्यांना जामीन मिळाला, पण त्यांचा प्रभाव पूर्णपणे ओसरला होता. १९९६ मध्ये नरसिंह राव यांचे सरकार सत्तेतून गेले आणि चंद्रास्वामींची राजकीय ताकदही क्षीण झाली. त्यांच्यावर अनेक खटले सुरू राहिले, पण ते कधीही पहिल्यासारखे सक्रिय होऊ शकले नाहीत. २३ ऑक्टोबर २०१७ रोजी दिल्लीतील अपोलो रुग्णालयात दीर्घ आजाराने त्यांचे निधन झाले.

एका वादग्रस्त अध्यायाचा समारोप

चंद्रास्वामी हे केवळ एक तांत्रिक नव्हते, तर ते भारतातील राजकीय आणि सामाजिक इतिहासातील एका महत्त्वाच्या टप्प्याचे प्रतीक होते. त्यांची कहाणी म्हणजे सामर्थ्य, गूढता, संपत्ती आणि वादांचे एक विलक्षण मिश्रण. त्यांनी आपल्या भविष्यवाण्यांनी आणि तंत्रविद्येने अनेकांना प्रभावित केले, पण त्याचबरोबर त्यांच्यावर पैशांचा गैरव्यवहार आणि मोठ्या गुन्हेगारांशी संबंध असल्याचाही आरोप झाला. एका सामान्य जैन मुलापासून ते आंतरराष्ट्रीय स्तरावर प्रसिद्धी मिळवलेल्या तांत्रिकापर्यंतचा त्यांचा प्रवास थक्क करणारा आहे, पण त्याच वेळी त्यांचा पतनही तितकाच नाट्यमय होता.

चंद्रास्वामींची कहाणी आपल्याला हेच सांगते की, कोणत्याही व्यक्तीचा उदय कितीही भव्य असो, नैतिक मूल्यांचे उल्लंघन केल्यास आणि कायद्याला आव्हान दिल्यास त्याचे पतन अटळ असते. ते एक असे व्यक्तिमत्त्व होते, ज्यांनी भारताच्या राजकीय आणि आध्यात्मिक इतिहासात एक अनोखा आणि वादग्रस्त अध्याय लिहिला.