हेन्री फोर्ड: एका दूरदृष्टीच्या माणसाची कहाणी, ज्याने जगाला चाकं दिली!

हेन्री फोर्ड: एका दूरदृष्टीच्या माणसाची कहाणी, ज्याने जगाला चाकं दिली!

आज आपण अशा एका व्यक्तीबद्दल बोलणार आहोत, ज्याने केवळ गाड्या बनवल्या नाहीत, तर मानवी इतिहासालाच एक नवी दिशा दिली. कारण बरोबर आजच्याच दिवशी म्हणेजे 20 जुलै 1903 रोजी त्याच्या फोर्ड मोटर कंपनीने जगातील पहिली कार विकायला पाठवली. आणि ती व्यक्ती म्हणजेच हेन्री फोर्ड! त्यांच्याबद्दल अनेक गोष्टी आपल्याला माहीत आहेत, पण काही गोष्टी अशा आहेत, ज्या तुम्हाला नक्कीच आश्चर्यचकित करतील आणि त्यांच्याबद्दलचा तुमचा आदर आणखी वाढवतील. चला, तर मग हेन्री फोर्ड यांच्या जीवन प्रवासाला सुरुवात करूया.

एका स्वप्नाची सुरुवात: शेतातून गॅरेजपर्यंत!

हेन्री फोर्ड यांचा जन्म ३० जुलै १८६३ रोजी मिशिगनमधील एका शेतीत झाला. बालपण शेतीच्या कामात गेलं असलं, तरी त्यांचं मन नेहमी यंत्रांमध्ये रमलं होतं. त्यांना शेतीत अजिबात रस नव्हता, त्याऐवजी त्यांना तुटलेल्या मशीन दुरुस्त करण्यात आणि नवीन गोष्टी बनवण्यात आनंद मिळत होता. फक्त १६ वर्षांचे असताना, त्यांनी घर सोडलं आणि डेट्रॉईटला गेले, जिथे त्यांनी एका मशीन बनवणाऱ्या कंपनीत काम करायला सुरुवात केली. इथेच त्यांनी घड्याळे दुरुस्त करण्याची कला शिकली, ज्यामुळे त्यांच्यातील यांत्रिक कौशल्याची पहिली झलक लोकांना दिसली.

१८९१ मध्ये त्यांनी एडिसन इल्यूमिनेटिंग कंपनीत इंजिनिअर म्हणून कामाला सुरुवात केली. थॉमस एडिसन यांच्यासोबत काम करताना त्यांना खूप काही शिकायला मिळालं. १८९६ पर्यंत ते मुख्य इंजिनिअर बनले होते आणि याच काळात त्यांनी आपली पहिली स्वयंचलित गाडी, क्वाड्रिसायकल, तयार केली. ही फक्त एक गाडी नव्हती, तर एका क्रांतीची सुरुवात होती!

हेन्री फोर्ड आणि एडिसन

फोर्ड मोटर कंपनीची स्थापना आणि मॉडेल टी ची जादू!

१९०३ मध्ये, हेन्री फोर्ड यांनी आपल्या ११ सहकाऱ्यांसोबत मिळून फोर्ड मोटर कंपनीची स्थापना केली. त्यांच्याकडे फक्त $२८,००० ची भांडवल होती, पण त्यांची दूरदृष्टी आणि आत्मविश्वास अफाट होता. त्यांची कल्पना होती की, कार फक्त श्रीमंतांसाठी नसावी, ती सामान्य माणसाच्या आवाक्यात यायला पाहिजे. आणि हे स्वप्न त्यांनी खरं करून दाखवलं.

१९०८ मध्ये त्यांनी मॉडेल टी ही कार बाजारात आणली. ही कार इतकी लोकप्रिय झाली की, १९२७ पर्यंत तब्बल १.५ कोटी (१५ मिलियन) मॉडेल टी कार विकल्या गेल्या. हा त्या काळात एक जागतिक विक्रम होता! पण हे कसं शक्य झालं? हेन्री फोर्ड यांनी एक अशी पद्धत वापरली, जी आजच्या काळातही उत्पादन क्षेत्रात मैलाचा दगड मानली जाते – ती म्हणजे चालणारी विधान पद्धत (Assembly Line). १९१३ मध्ये त्यांनी ही पद्धत सुरू केली, ज्यामुळे कार बनवण्याचा वेळ प्रचंड कमी झाला आणि उत्पादन खर्चही कमी झाला. यामुळे मॉडेल टी सामान्य माणसाच्या बजेटमध्ये बसणारी पहिली कार ठरली.

मॉडेल टी असेंबली लाईन 

कामगारांसाठी क्रांती: $५ दिवसाचे वेतन आणि त्यापुढचे विचार!

हेन्री फोर्ड फक्त एक यशस्वी उद्योजक नव्हते, ते एक सामाजिक सुधारकही होते. १९१४ मध्ये त्यांनी आपल्या कामगारांना $५ दिवसाचे वेतन देण्यास सुरुवात केली, जी त्या काळात एक मोठी आणि क्रांतिकारक गोष्ट होती. शिवाय, त्यांनी आठ तासांचा कामाचा दिवस देखील सुरू केला. या धोरणामुळे कामगारांच्या जीवनमानात मोठी सुधारणा झाली. त्यांना अधिक पैसे मिळाल्यामुळे ते स्वतः फोर्डच्या गाड्या खरेदी करू शकले. यामुळे मध्यमवर्गीय वर्गाचा विकास झाला आणि फोर्ड कंपनीला जगभरात ओळख मिळाली.

या निर्णयामुळे काही लोक त्यांना मानवतावादी किंवा समाजवादी म्हणू लागले, पण फोर्ड यांनी नेहमीच हे मानवतावादाशी संबंधित नसल्याचे सांगितले. त्यांच्या मते, हे कामगारांची कार्यक्षमता वाढवण्यासाठी आणि चांगल्या कामगारांना आकर्षित करण्यासाठी होतं.

एका असामान्य व्यक्तिमत्त्वाचे काही अनपेक्षित पैलू!

हेन्री फोर्ड यांच्या वैयक्तिक आयुष्यातही अनेक रंजक गोष्टी दडलेल्या आहेत:

थॉमस एडिसन हे त्यांचे आयुष्यभराचे मित्र होते. एडिसन यांचा शेवटचा श्वास ज्या टेस्ट ट्यूबमध्ये ठेवला होता, ती आजही हेन्री फोर्ड संग्रहालयात आहे. ही त्यांची मैत्री किती खोल होती, हे दाखवते.

१९१८ मध्ये त्यांनी अमेरिकेच्या सिनेटसाठी निवडणूक लढवली होती, पण त्यात ते हरले. यावरून त्यांची राजकीय आवड दिसून येते.

तुम्हाला माहीत आहे का, १९१९ पर्यंत फोर्ड कंपनीमध्ये २०% पेक्षा जास्त कामगार अपंग (अक्षम) होते? हे त्यांच्या समावेशक रोजगार धोरणाचे उत्तम उदाहरण आहे. हे त्या काळात खूपच असामान्य होतं.

केवळ गाड्याच नाही, तर त्यांनी विमान उत्पादन क्षेत्रातही हात आजमावला. फोर्ड ट्राय-मोटर हे त्यांचे प्रसिद्ध विमान आजही विमान इतिहासात एक प्रतिष्ठित उत्पादन मानले जाते.

फोर्ड कंपनीचा वारसा: १२१ वर्षांची अद्भुत गाथा!

१६ जून १९०३ रोजी स्थापन झालेली फोर्ड मोटर कंपनी आज जगातील दुसरी सर्वात मोठी कौटुंबिक मालकीची कंपनी आहे. हेन्री फोर्ड यांचे नातू, विलियम क्ले फोर्ड जूनियर, आजही या कंपनीचे अध्यक्ष आहेत. १९०३ मध्ये विक्री झालेली पहिली फोर्ड कार, मॉडेल ए, आजही त्यांच्याकडे आहे, जे कंपनीच्या इतिहासाशी असलेल्या त्यांच्या भावनिक नात्याचे प्रतीक आहे.

फोर्ड कंपनीने आपल्या १२१ वर्षांच्या इतिहासात अनेक नवीन शोध लावले आहेत, ज्यात असेंब्ली लाइन, $५ दिवसाचे वेतन, सोया फोम सीट्स आणि ॲल्युमिनियम ट्रक बॉडी यांचा समावेश आहे. त्यांनी आपला १०० वर्षांचा इतिहास (१९०३ ते २००३) फोर्ड हेरिटेज वॉल्टमध्ये ऑनलाइन उपलब्ध करून दिला आहे, जे इतिहासाच्या संरक्षणासाठी एक महत्त्वाचे पाऊल आहे.

फोर्डने फक्त वाहनेच बनवली नाहीत, तर त्यांनी दुसऱ्या महायुद्धात बॉम्बर्स आणि कोविड-१९ महामारीत इनक्यूबेटर्स देखील बनवले. फोर्डचा ब्लू ओव्हल लोगो आज जगभरातील सर्वात ओळखल्या जाणाऱ्या व्यावसायिक चिन्हांपैकी एक आहे.

हीच ती पहिली गाडी मॉडेल ए(A)

हेन्री फोर्ड यांनी आपले जीवन एकाच ध्येयासाठी समर्पित केले: कार्स सर्वसामान्य माणसांसाठी परवडणाऱ्या आणि उपलब्ध असाव्यात. त्यांच्या या दूरदृष्टीने केवळ परिवहन क्षेत्रातच नाही, तर संपूर्ण समाजावर एक मोठा आणि चिरस्थायी परिणाम घडवला. त्यांनी मध्यमवर्गाच्या विकासात, विशेषतः त्यांच्या क्रांतिकारी वेतन धोरणाने, एक महत्त्वाची भूमिका बजावली.

काही रंजक तथ्ये

हेन्री फोर्ड यांनी घड्याळे दुरुस्त करण्यासाठी स्वतःची साधने बनवली होती, जसे की लाकडी स्क्रूड्रायव्हर आणि कोर्सेटच्या तारेचा ट्वीझर.

त्यांनी ॲमेझॉनच्या मध्यभागी एक शहर बांधण्याचा प्रयत्न केला, पण तो प्रयत्न यशस्वी झाला नाही.

१९२० च्या दशकात त्यांनी "द डियरबॉर्न इंडिपेंडंट" नावाच्या वृत्तपत्रातून काही वादग्रस्त विचार मांडले होते, जे त्यांच्या जीवनाचा एक प्रसिद्ध पैलू आहे.

हेन्री फोर्ड यांची कथा केवळ एका उद्योजकाची नाही, तर एका स्वप्नाळू, कल्पक आणि समाजाला नवीन दिशा देणाऱ्या माणसाची आहे. त्यांचे योगदान केवळ फोर्ड कंपनीपुरते मर्यादित नसून, त्यांनी आधुनिक औद्योगिक युगाचा पाया रचला आणि जगाला एका नव्या वेगाने धावायला शिकवले. पुढच्या वेळी जेव्हा तुम्ही रस्त्यावर एखादी कार पाहाल, तेव्हा हेन्री फोर्ड यांच्या योगदानाला नक्कीच आठवा!

लेख आवडला असल्यास लाईक आणि फॉलो जरूर करा धन्यवाद 🙏